شعر ترکی چشم ها روشن از کتاب "زشت و زیبا "در مورد دهه فجر

چشم ها روشن
نايب صاحب زمان چون وارد ايران اولوب
خائنان ملک ايران خانه سي ويران اولوب
.................................................
"ارفرانس" طياريه چونکه اولوب (آقا) سوار
شهر لردن جمع اولوبلار تهرانا خرد و کبار
خلق تماماً منتظردور، اشک شوق گوزدن آخار
اون بش ايل آيري دوشن اوز دودمانندن گلور
دين يولوندا آيرلان اوز خانمانندن گلور

-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

ناگهان طياره ابر اوستن چخوب غرش کنان
دشمنان دين اسلام رنگي قاشدي بي گمان
سس اوجالدي خوش گلوب سن نايب صاحب زمان
عاجزم تشريح ايدم بو ماجراني مو بمو
شمع و پروانه اولوبدور بير بيريلن رو برو

-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

دوليدور باند فرودگاه علمادن نچه مين
"ارفرانس" قوندي يره آچدي قاپوسين خدمين
وطنه پر گهره قويدي مبارک قدمين
خوش سنون حالوه اقبالوه اي خاک وطن
غبطه ايلور هامو ير شأنوه  اي خاک وطن

-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

القصه ، امام ايستدي که نطقني آغاز ايلسون
لعل گهر بارين آچوب نطقده اعجاز ايلسون

آز قالوب اوردا دورانلار روحی پرواز ایلسون
ضمن صحبتده بيوردي پيشواي محترم
مشت محکم دولت آغزندان ووروب قان ايلرم

-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

قرآن ايله جنگ ايلمه آچ بير گوزون اي بختيار
بو سلطنت پوسيده دور ، اي نوکر بي اختيار
قانه بويار قرآن سني اي نو گداي جيره خوار
بو جهل تک جهل ايلمه بو خواب غفلتدن اويان
توکمه جوانلار قانني خلاق عالمدن اوتان

-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

حدوندن افراط ايلدون بي عقل حساب ايتدون مني
اندازدن قويدون قدم بيردن ايا گبردني
ميدان رزم ايچره سگ ابتر حساب ايتمم سني
روباه تک فخر ايلمه من جنگ شيران ايلرم
اذن جهاد ويرسم اگر بير اوز گه طوفان ايلرم

-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

زور نبرديم گورسه گر اون کارتر بي بندو بار
دوزمز مقابل جنگيمه ايلر فرار دوتماز قرار
گرگلسه يو زمين پهلوي ميدامنه قيلام شکار
هم مجلسي هم کاخ سعد آباد ويران ايلرم
هر خائن ايران من دستگير و زندان ايلرم

-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

ايتمش وجود يمله منيم ايران سراسر اعتصاب
اول دودمان پهلوي سوا وسته دور مثل حباب
نفت ويرمروق آمريکايا تا کارتر اولسون دلکباک
بو کشور ويراني من بيرياخچي ايران ايلرم
ياز توبه نامه بختيارمن عفو و احسان ايلرم

-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

فخر ايلمه اي بختيار تانک و مسلسل ارتشته
ارتش برادر دور بيزه ، بيزده برادر ارتشه
دستگير و زندان اولماميش ياز استعفا قاچ اتريشه
يوخسا اگر دوتسام سني دستگير و زندان ايلرم
هم پهلوي هم کارترون باغرين ياروب قان ايلرم

-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

بو خاندان پهلوي خلقدن آلوب آسايشي
سن تک پليده رأي ويروب بو مجلس فرمايشي
فکر ايلمه اي بختيار (تو پاک و بي آلايشي)
اي مرغ طوفان صبر ايله باخ گورنه طوفان ايلرم
به ياري پروردگار جمهوري اعلان ايلرم

-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

اي بختيار بدسير گراذن ويرسم ملته
هم باش وجانندن گيچربو انقلاب و نهضته
فرماندلر سر کردلر تاب ايلمز بو وحدته
شاهدان حمايت ايلمه من شاهي زندان ايلرم
خون جگردن شربتين آذوقه سين قان ايلرم

-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

تا که اشتدي بختيار خمينيدن بو سوزلري
رنگي سارالدي قورخودان بي نور اولوبدور گوزلري
وحشت دوتوب دادايلدي لرزه دوتوبدور ديزلري
ارتش منيم امريمده دور دنيايه اعلان ايلرم
يوز بيربيله ارتش اولا تابفرمان ايلرم

-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

باشيم بدندن آيريلا شاهه اطاعت ايلرم
هم کارگر هم برزگر حقين رعايت ايلرم
بو سلطنت قانوني دور منده حمايت ايلرم
(هايزر)دير شاه گلمسه ايراني ويران ايلر
(منده)بصردن ياش توکوب هم آه و افغان ايلرم

-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

چون بيستم بهمن يتوب مردم مسلح اولديلار
لاستيک خيابانه  توکوب ه نقطده ياندور ديلار
خلاق عالم يار اولوب چوخ پادگاني آلديلار
هم لشکري هم کشوري همکار اولوبدور ملته
پيروز الوبدور انقلاب صد آفرين بو وحدته

-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

خلق اولوب انگشتر و آقا اولوب مثل نگين
اولدي بازرگان وزير کشور ايران زمين
"جانيان کردند فرار صد شکر رب العالمين "
راديو روزنامه لر طبل بشارت چالديلار
ملت ايران زمين پيروز و آزاد اولديلار

قصه اتمامه يتوب اي صفدر اهل اراک
پهلوي نابود اولوب ايران اولوبدور پاک پاک

علی صفدر عاشری میلاجردی

بایرام گونی (علی صفدر عاشری)

وقتی که بایرام یتشدی خلق تماماً شاد اولار

هر کیمون وار غصه سی دلدن چخوب دلشاد اولار

اولدورللر قوچ قوزی چولمکلرینده داداولار

بایرام آخشامی چیخللر دامنارا پیر وجوان

کلبه گل ممد،حسن نجمه ،باقر حاجی زمان

***************************

ایت توجه عرضمه تا ایلیوم آگه سنی

یاندوروبلار اوت هامی هر دامنا باخسان گورسنی

بعضی سسلر کلبه کوثر،بعضی سسلر سوسنی

الغرض دامنان انللر بوش قویالار دامنارون

قیز، گلین،آرواد،اوشاق با هم یلر شامنارون

***************************

بعضیلر گوز یولدادور بلکه گله شیرین جانی

باجیسی یا غارداشی یا قیز اوجا بوی اوغلانی

تا خاطر جمع اولماسا گوز یولدا آچماز سورفانی

بیرده گوردی بق ووری گلدی اراکدان بیر ماشون

گوزلری روشن خانم اوغلی گلی یا قارداشون

**************************

ناگهان بیر سس گلوب گویا چالیلار قاپونی

ظاهراً خوشحال اولوب اما قالبدور باطنی

هی دیر اوز اوزنه کیمدور چالان بو قاپونی

حولونن قاپون آچار الده چمداندور دوروب

الغرض خوشحال اولوللار اهل خانه سر به سر

قوم و خویش اقربادان هی دیللر ویر خبر

یول خرابدور تازه گلمش چوخ چکوبدور دردسر

گوگله ایستی بش دقیقه استراحت ایلیه

*********************************

بیلمیین بیلمز که بو شهردن گلی آرخدان گلی

اوستی باشی خره لی داغدان گلی باغدان گلی

یول خراب ماشین باتوب ، بو شهر تهراندان گلی

وایری ویرسون جواب ای قونشومیز اوغلی آقا

گتمیشم آرخ آتماقا اوستم بولاشوب پالچقا

***************************

و...ای قیزیم تیز یغ گتور جام و قاشق دسترخانی

سو، سوغان ، ترشی ، قاتوق ، شربت ، لواش ، مس بایدانی

منده گتوررم اوزوم یکه قارا،قازانچانی

شکر الله ایدون بعداً شامیز میل ایلیون

ناگهان گر گلسه سیل یوزقاچماقا میل ایلیون

**************************

اون بش ایل بوندان قباخ بیرام گجه سنن دیوم

قوری چای شاقیلدادی سیلون جفاسنن دیوم

سیل میلاجرده گلوب هاردان ، هاراسنن دیوم

چوخ یری ویران ایدوب چمچه ، قازانچانی یده

سیل میلاجرده گلوب بیرام مبارک لردیه

هاردا وار مرغ و پلو ، قرمز فتیر لردن ییه

آلتی گچی ، بش قویون ،اون بیر شیشکلردن ییه

خلق تو کلدی مسجده حال پریشان دردیله

بیز گنه کاروخ خطا کاروخ خدایا رحم ایله

**************************

آلنی مهره قویوب نماز حاجت قیله جک

دستمازی اولا یا اولمیا راحت قیله جک

سیل ده رحم ایلموری هر یری غارت ایدجک

سیل آقا ، رحم ایله سن مال و داوار طوله ده دیر

کندووار بوقدا یمش وار بیله بیلمه دره دیر

**************************

کشیلر گتدی بیلین فوری قاچولار کوچیه

چیرملی چکملی ،الجکلی قاچوبلار کوچیه

آروادلار ، قیزلار، اوشاقلاردا قاچوبلار کوچیه

ملکلی ، کهنه محل گلدی تماشایه تمام

اسفند آیی یوخدون ایوی تیرایله مرداده سلام

**************************

جیقیریلر، یخیلیلر،سیل وویل گلدی هاوار

آخولوب طوله ،داوارلوخ قیریلوب مال و داوار

ایسلانوب پالچوق اولوب یارما ، جوی هر نمه وار

حیاط و طوله سامانوخ قاریشوب بیر بیرنه

قالاق و کرمه ، اودونوخ قاریشوب بیر بیرینه

**************************

عزت بالا قاچ داش گتور ورگنی محکم ایلیاخ

بارات جی قیرمه صبر ایله هیچ بیلمرم نمه ایلیاخ

طوله آخار سیقیر اولر ، خاطریمز جمع ایلیاخ

کلبه غلام ، چاقیر باقر تیز گله سیمان گتوره

پالچوقی سو آپاری ، دور دانا یورقان کتوره

************************

قاچ کتدن آدام گتور گولمه ، نبی اله دوستعلی

میرزا باقر دی گله داش علیده دیسن گلی

شاعر بی قافیه صفدره ده دیسین گلی

اتحاد و همبستگی مشکلری آسان ایدر

وحدت و یکپارچگی دشمن ایوین ویران ایدر

**************************

سیل قوناق گلدی میلاجردللرون کوچه سینه

بیوروب تشریف آپاردی دیب ایوی گوشه سینی

ایتمیوب رحم و مروت بیرامی توشه سینه

کننی کوپپولانی شیلبری بیر یول جالادی

شیره دن،ترخنه دن ، عمرینده بیر یول یالادی

**************************

سیل چیخوب اوردان گیدوب عبدالله دوستعلی گیله

تیزقاچوب ساماننوقا ، قورخدی شیخ عبداله بیله

دولدروب ساماننوقی ، اودوننوغی سر عتله

طولیه قاچدی اودم اولاقی سالدی طنفه

طوله یاتدی ، سیقیر اولدی ، سو دولوب هر طرفه

**************************

دیواری دلده گیچوب قونشولاری ایولرینه

باغچادا ووردی خسارت (صاحابی) مولرینه

سیل نیه گلدی خدایا میلاجرد ایولرینه

یایدا بیر گیتمدیلر قورری چایی باغلیالار

مال ، داوار ، پامال اولوب اینده گرک آغلیالار

**************************

الغرض گیچدی گجه اولدی گونوز صبح سفید

(روز عید است و مبارک باشد این عید سعید)

میزبان اولدی ایونده کلبه کوثر ریش سفید

تا گله اوغلانلاری بیرام مبارک لر دیه

بش نقول ،آلتی بادام ، یاغلی اگیردکلر ییه

***************************

باسدوق و نقل و نخودچی ، ترشی شربت کاسسی

پرتقال، آلما ، بادام وار دور قارین برنامه سی

هم اگیردک ، هم فتیر هم نون برنجی تازه سی

واقعاً خوشحال اولار هر کس قارین پادور بو گون

هرنه گوگل ایستسه اوتسا مهیا دور بو گون

**************************

بعضی لر چوخ دلقاروندور هر نمه گلدی ییر

سن اکه تعریف ایدن کرسی اوستنی از دم ییر

آغ نومورتا ، نون برنجی ، باسدوقی با هم ییر

ناگهان فریاد ایدر قارنیم سکولدی آی هاوار

چوخ تیخوب غصیان ایدر پالتارلارون ازدم بولار

***************************

بعضی لر راضی دگیل بیر دانا خرما ویرمگه

اما اوز اوشاقینه یوللار نومورتا یقمگه

خلقی سویور ویرمی اوزی بشرده باخ چوخ بیلمگه

بونی چوخ بیلماق دیمزلر گوزی داراولما داداش

بخیل اولما سخی اول دنیادا خار اولما داداش

****************************

باخما بعضی سوزلره وورقون ، گل ایوده قالگنان

گیت سخول هر یر گلی ، قرمز نومورتا آلگنان

گوردی ویرمی لر نومورتا، اوردا دور سیرتالگنان

بلکه یانسون حالوه احوالیوه قیز بس خانم

بیر نومورتا گتوروب ویرسون ، دور خوش گلدی جانیم

*****************************

بیر نفر یوخدور دیه دور گیت خجالت چک ببم

سن طلبکار دگیسن شرم ایله سن الچک ببم

شاید ایوده یوخدور بیرزاد ، اللری الجک ببم

بشقابلاری از دم سپوردی رحم ایله ، انصاف ایله

یوخ بو دنیانین وفاسی ، قلبوه گیت صاف ایله

***************************

قولاق آس عرضیمه تشریح ایدرم بو خبری

اتورمشدی قوجا آرواد ایوینده بیرام سحری

بیر نفر گلده سلام ویردی گیریب دور ایچری

دیدی بیرامیز مبارک داخی هیچ زاد دیمدی

بیوروب دیبده اتوردی اما بیر زاد یمدی

**************************

میزبان –بیور آغزی شیرین ایله ،دوت الی گلاب توکوم

بیوری خورما ، بادام ، وار شکلات کمدی توکوم؟

اوزوم قارا السون آی بالام دوت جیبیوه اناب توکوم

قیچی سینمیش آغ فریک اصلاً نومورتا دوغمادی

ایلدوم نفرین پیشیک بوغسون ، که افسوس بوغمادی

***************************

میرزا صفدر نخبر وار بیله فریاد ایدوسن

شاعر اولوب شعر یازیسان بیزلری دلشاد ایدوسن

دوستلاری گولدور سن دشمنی ناشاد ایدوسن

پس انشاالله بیر کتاب یازویر چاپا خلق اخوسون

اشیدن چوخ خوشی گلسه سنه جاکت توخوسون

واقعا ازتون ممنونم با این کارتون خیلی از اشعاری که به فراموشی سپرده شده بودن دوباره زنده شدن

مرحوم جناب آقای صفدر عاشری فرزند علی اکبردر تاریخ 25 اسفند سال 1334 ه.ش در میلاجرد به دنیا آمد و بعد از طی مراحل کودکی در مکتب خانه های میلاجرد مشغول تحصیل و فراگیری قرآن شد.

ایشان از طبع شعری بالایی بر خوردار بودند و اشعار بسیاری از او باقی مانده است . یکی از آثار ایشان کتاب "زشت و زیبا" می باشد که در دو هزار نسخه به چاپ رسید بیشتراشعار این کتاب  در مورد وقایع انقلاب ویک شعر هم در مورد سیل نوروز سال 1342 ه.ش میلاجرد دارد.

جلد دوم زشت وزیبا  که آماده چاپ بود و حتی طراحی روی جلد آن هم انجام شده بود به علت تصادف و مرگ ناگهانی ایشان به چاپ نرسید و متاسفانه دست نوشته های آن کتاب هم از بین می رود.(البته فرزند آن مرحوم می گوید موقعی که کوچک بوده شخصی دست نوشته های این کتاب را از او می گیرد و بعد از سالها که دنبال کتاب می رود آن شخص منکر همه چیز می شود و بنا به دلایل نامعلوم از پس دادن دست نوشته ها خودداری می کند) خوشبختانه یک نوار کاست با صدای آنمرحوم که اشعار جدیدش را ضبط کرده بود باقیمانده است که شعرهای میلاجرد و کمیجان ،گاو و تراکتور ، عروس و مادر شوهر ، داماد و مادر زن  از آن جمله میباشد.که فایل صوتی آن در همین تایپیک قرار گرفت.

ایشان بعد از ازدواج به قزوین مهاجرت می کنند و در کارخانه ریسندگی مشغول کار می شوند که متاسفانه  بعد از چند سال در اثر تصادف در تاریخ 29 خرداد 1359 ه.ش در سن 25 سالگی به رحمت ایزدی می پیوندند و در قبرستان میلاجرد به خاک سپرده می شوند .روحش شاد یادش گرامی باد.

	Soleimany نوشته است:  اشعار زیبایی هستن ولی خوندن شعر های ترکی حداقل برای من یکی که خیلی سخته ایشون اشعار فارسی هم دارن؟

از اشعار ايشان فكاهياتى است كه از زبان محمّد رضا شاه به زبان فارسی سروده ‏اند:

از همان روزى كه بنده رهبر ايران شدم‏

مثل يك گرگ گرسنه وارد ميدان شدم‏

تاج شاهى بر سرم، يك عدّه بى دين در برم‏

می دهم فرمان ناحق، منكر قرآن شدم‏

می ‏خورم مرغ و پلو، لم ميدهم بر مبل نو

می كشم ترياك و افيون مرشد شيطان شدم‏

حقه بازم مثل روباه، كم شعورم مثل خر،

خودپسندم مثل طاووس، از خودم حيران شدم‏

می ‏شود دعوت ز من در مجلس می‏خوارگى‏

گه در اينجا، گه در آنجا، هر كجا مهمان شدم‏

گاه مى‏آيد خبر مردم تظاهر كرده‏اند

می كشند خر شكل من را، من مگر حيوان شدم‏

گاه می ‏بينم به خواب پيروز شدند اسلاميان‏

دست بسته پاى بسته وارد ميدان شدم‏

ظاهراً اسلاميم، من باطناً فرعون مصر

میدهم فرمان غارت دشمن يزدان شدم‏

مى خورم شام و سحر، غرق گناهم تا كمر

هستم هميشه در سفر، هر جا شبى مهمان شدم‏

نام من هست چون «رضا» ديگر ندارم غصه‏اى‏

دشمن آنم ولى با نام او ميزان شدم‏

از براى اين كه مردم را نباشد سوء ظن‏

سالى هفت هشت مرتبه پابوس آن سلطان شدم‏

پول نفت در اختيارم ، رهسپار هر ديارم‏

من كه هيچ ايمان ندارم، ابله دوران شدم‏

اى ساواك دادم برس ، بيچاره و درمانده ‏ام‏

از اتحاد مسلمين من واله و حيران شدم‏

دوست ديرين من است، آن كارتر بى بند و بار

بنده هم مثل همان نامرد بى وجدان شدم‏

حاضرم ايران زمين را هديه بر كارتر دهم‏

از دست رنج ملتى من مايل احسان شدم‏

هم شهم، هم نوكرم، جانباز جيمى كارترم‏

او سوار من شده، من مثل يك حيوان شدم‏

دست او افسار من، هر سو شتابان می ‏روم‏

حرف آخر را بگويم، خائن ايران شدم‏

«صفدرا» متشكرم كردى، عجب تعريف من‏

لكه ننگى براى كشور ايران شدم‏

ﺭﺿﺎ ﺟﺎﻥ .ﺑﺮاﺩﺭ ﻋﺰﻳﺰﻡ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻨﻮ ﺷﺮﻣﻨﺪﻩ ﻛﺮﺩﻱ.ﺑﺎﺑﺖ ﺯﺣﻤﺘﻲ ﻛﻪ ﻛﺸﻴﺪﻱ ﺗﺸﻜﺮ می ﻛﻨﻢ اﻣﻴﺪﻭاﺭﻡ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺮاﺣﻞ ﺯﻧﺪﮔﻴﺖ ﻣﻭﻓﻖ  و ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ ﺑﺎﺷﻲ.

سلام احمد جان

من فقط انجام وظیفه کردم ، خداوند پدرت را غریق رحمت کند

مژده به علاقه مندان لینک دانلود کتاب" زشت و زیبا" در تالار نیز قرار گرفت

جهت مشاهده و دانلود کتاب روی آیکن زیر کلیک فرمایید.

بعد از لود شدن کامل کتاب که 44 صفحه می باشد گزینه دانلود بالای صفحه پی دی اف را انتخاب کنید.

جهت دانلود کتاب روی آیکن زیر کلیک فرمایید.

دانلود فایل صوتی عید و سیل در میلاجرد

دانلود فایل صوتی تراکتور و گاو

دانلود فایل صوتی کمیجان و میلاجرد

دانلود فایل صوتی شاه

دانلود فایل صوتی بختیار

دانلود فایل صوتی خواستگار

دانلود فایل صوتی عروس و مادر شوهر (برگرفته از کریمی مراغه ای)

علی صفدر عاشری (آشیرلی) اراکی، شاعر تورک از میلاجرد- تورک‌ایلی، منظومه‌ی بایرام موبارک‌له‌ر او، و ژانر ادبی تورکی سیل‌نامه‌

علی صفدر عاشری (آشیرلی) اراکی شاعر تورک از میلاجرد- تورک‌ایلی، منظومه‌ی بایرام موبارک‌له‌ر او،  و ژانر ادبی تورکی سیل‌نامه‌ 

مئهران باهارلی

ALİ SEFDER AŞIRLI VE 1963 YEÑİL’İNDE TÜRKİLİ’İ NİN MİLEGİRT KENTİNİ VURAN KURUÇAY KAYANI ŞİİRİ 

ALI SEFDER AŞIRLI, AND THE POEM OF THE KURUÇAY FLOOD THAT STURCK THE MILEGIRT CITY IN TURKILI ON NERVUZ 1963

Méhran Baharlı

خلاصه:

استان مرکزی، به سبب قرار داشتن قسمت‌های بزرگی از خلجستان، بیاتستان و خرقان، و ... در آن، از مناطق مهم تورک‌ایلی است. این استان، در شعر و ادبیات تورکی هم دارای جای‌گاه برجسته‌ای است. موطن تیلیم خان (١٧٦٣-١٨٣١) شاعر بزرگ تورک در این استان قرار دارد. در این مقاله یک شاعر تورک با استعداد معاصر از این منطقه و اثر او را معرفی کرده‌ام. او صفدر آشیرلی میله‌گیرت‌لی (عاشوری میلاجردی اراکی) نام دارد که در بیست و پنج ساله‌گی در یک تصادف راننده‌گی فوت کرد. اثر او یک منظومه‌ی تورکی در باره‌ی سیل نوروز سال ١٩٦٣ در شهر میله‌گیرت - میلاجرد است. این شعر مهم در عرصه‌ی فولکور تورک، یک اثر در نوع ادبی موسوم به قایان‌لیق در ادبیات تورک (به فارسی: سیلنامه) است. علی صفدر در این شعر کوتاه خود وحشت و ویرانی ناشی از سیل ویران‌گر و درد و رنج و مقاومت و اتحاد مردم را به وضوح بیان می‌کند.

اؤزه‌ت:

مرکزی اوستان، خلجستان (خه‌له‌ج‌اوردا)، بایاتیستان و قاراقان‌ین بؤیوک بؤلوم‌له‌ری‌نی ایچه‌رمه‌سی نه‌ده‌نی ایله تورک‌ایلی‌نین اؤنه‌م‌لی بؤلگه‌له‌ری‌نده‌ن بیری‌دیر. بوراسی تانینمیش تورک قوشار (شاعر) ته‌لیم خان‌ین (١٧٦٣-١٨٣٢) دوغدوغو یئردیر. بو یازیم‌دا ییرمی بئش یاشی‌ندا گه‌نج بیر یاش‌دا تیرافیک قضاسی‌ندا وفات ائده‌ن، و بو بؤلگه‌نین یئته‌نه‌ک‌لی چاغ‌داش تورک قوشارلاری‌ندان بیری اولان میله‌گیرت‌لی صف‌در آشیرلی‌نی (عاشوری) تانیداجاغام. آیری‌جا اونون ١٩٦٣ یئنگیل (نوروز) بایرامی‌نا ده‌نک گه‌له‌ن میله‌گیرت شه‌هه‌ری قایانی‌نی (سئلی‌نی) آنلاتان تورک‌جه قوشوغونو (شعری‌نی) ده ایکی عرب و لاتین آلفابئسی‌یله سوناجاغام. تورک ائل‌بیلیم (فولکلور) آلانی‌ندا بؤیوک اؤنه‌م داشییان بو قوشوق، «قایان‌لیق» (فارس‌جاسی سیل‌نامه) اولاراق بیلینه‌ن تورک گؤرک‌سؤزو (ادبیاتی) چئشینینه (ژانری‌نا) عایددیر. علی صفدر، بو قیسا قوشوغوندا، ییخیجی قایان‌ین یول آچدیغی قورخو و ییخیمین یانی سیرا، خالقین آجی‌سی‌نی، ته‌دیرگین‌لییی‌نی (اضطرابی‌نی)، دیره‌نیشی‌نی و بیرلییی‌نی ده جان‌لی بیر شکیل‌ده آنلاتیر.

Özet

Merkezî Vilâyet (Merkezî Ostan), Halacistan (Halaçorda), Bayatistan ve Haragan'ın büyük bölümlerini içermesi nedeniyle Türkili'nin önemli bölgelerinden biridir. Merkezî Ostan Türk koşuğu (şiiri) ve görksözü (edebiyatı) açısından da büyük öneme yiyedir (sahiptir). Burası tanınmış Türk koşarı (şairi) Telim Han'ın (1763-1831) doğduğu yerdir. Bu yazımda yirmi beş yaşında genç bir yaşta trafik kazasında trajik bir biçimde yaşamımı yitiren, ve bu bölgenin yetenekli çağdaş Türk şairlerinden biri olan Milegirtli Sefder Aşırlıyı tanıtacağım. Ayrıca onun 1963 Yeñil (Nevruz) bayramına denk gelen Milegirt kenti kayanını (selini) anlatan Türkçe koşuğunu da iki Arap ve Latın biçiyi ile (alfabesiyle) sunacağım. Türk budunbilimi (folklore) alanında önem taşıyan bu koşuk, “Kayanlık” (Farsça: seylnameh) olarak bilinen Türk edebiyat türüne aittir. Ali Sefder, bu kısa şiirinde, yıkıcı selin yol açtığı dehşet ve yıkımın yanı sıra, halkın acısını, ızdırabını, direnişini ve birliğini de canlı bir şekilde anlatıyor.

Abstract

Central Province (Ostan-e Markazi) is one of the important regions of Turkili due to its inclusion of parts of Khalajestan, Bayatestan and Kharaghan. Additionally, this province holds significant importance in Turkish poetry and literature. It is the birthplace of the prominent Turkish poet Telim Khan (1763-1831). In this article, I will introduce a talented contemporary Turkish poet from this region, Milegirtli Sefder Aşırlı, who tragically passed away in a car accident at the young age of twenty-five. I will also present one of his poetic works, a Turkish poem about the Nowruz flood of 1963 in Milgegirt (Milajerd) city. This poem which holds great significance in the field of Turkish folkloric literature, belongs to a Turkish literary genre known as Kayanlık (in Farsi: seylnameh). In his short poem, Ali Sefder vividly describes the horror and destruction caused by the devastating flood, as well as the pain and suffering, resilience, and unity of the people. 

این نوشته به گرامی‌داشت و معرفی شاعر با استعداد و ناکام تورک علی صف‌در[1] آشیرلی میله‌گیرت‌لی (عاشری میلاجردی) از جنوب استان مرکزی در تورک‌ایلی و تقدیم سروده‌ی تورکی وی با نام «بایرام موبارک‌له‌ر» (‌‌میله‌گیرت‌ه بایرام گونو اوغرایان قوروچای قایانی) در باره‌ی مراسم نوروز و سیل میله‌گیرت (میلاجرد) به سال ۱۳۴۲ – ۱۹۶۳ اختصاص دارد.

معنی نام آشیرلی: نام تیره‌ای تورک - تورکمان، منسوب به طائفه‌ی اوغوزی دؤیه‌ر-دوگر. از بن آشور -آشیر به معنی آن که بهتر شده، پیشی و سبقت گرفته، افزایش یافته، تکثیر شده، غنی شده؛ مافوق[2]؛ مجازاً نه‌ترس، بی باک، سنت‌شکن. از مصدر آشماق + یر به معنی از حد گذشتن، عبور کردن از محدوده، به بیرون منتقل کردن، درنوردیدن، جهیدن، کله پا کردن، زیرو رو کردن. هم‌ریشه با آشێرێ به معنی ناقولا، افراطی (احتمالاً به فارسی به صورت هشری وارد شده است). نام تیره‌های تورک و نام‌های خانواده‌گی چون عاشورلو، عشرلو، آشورخان‌لو، آشوری، آشوربیگی، ... همه محرف اسم تورکی آشیر، و اغلب از تیره‌ی آشیرلی تورکمان از اوغوزهای دؤیه‌ر-دوگر هستند[3].

بیوگرافی مختصر: (اطلاعات مربوط به بیوگرافی در این قسمت، تماما ماخوذ از نوشته‌های محقق و تورکولوق-تورکی‌شناس معاصر «رضا اتابکی میلاجردی» و کتاب فرزانگان میلاجرد "محمد آقامحمدی" است).

علی صفدر آشیرلی میله‌گیرت‌لی (عاشری میلاجردی) اراکی فرزند علی‌اکبر در تاریخ ۲۵ اسفند سال ۱۳۳۴ (۱۶ مارس ۱۹۵۶) در شهر میله‌گیرت (میلاجرد)، بخش میله‌گیرت، شهرستان کوموزان (کمیجان)، استان مرکزی در جنوب تورک‌ایلی به دنیا آمد. وی بعد از طی مراحل کودکی به تحصیل و فراگیری قرآن در مکتب‌خانه‌های سنتی میله‌گیرت آغاز نمود. پس از ازدواج به شهر قزوین تورک‌ایلی مهاجرت کرد و در آن‌جا در یک کارخانه‌ی ریسنده‌گی مشغول به کار شد. صفدر آشیرلی (عاشری) در تاریخ ۲۹ خرداد ۱۳۵۹ (۱۹ ژوئن ۱۹۸۰) به سن ۲۵ ساله‌گی در اثر یک تصادف راننده‌گی در جاده‌ی قزوین – تهران جان باخت و در قبرستان شهر میله‌گیرت، شهری که تعصب و علاقه‌ی خاصی بدان داشت، به خاک سپرده شد.

صفدر آشیرلی (عاشری) که دارای طبع شعری سرشار و درخشانی بود. از او آثار قابل توجهی مانند کتاب معروف «زشت و زیبا» به یادگار مانده است. او جلد اول کتاب «زشت و زیبا» را به سال ۱۹۷۹ در دو هزار نسخه به چاپ رسانید. همه‌ی اشعار این جلد، به جز چهار شعر، به زبان تورکی؛ و به استثنای شعر « بایرام موبارک‌له‌ر» که در رابطه با نوروز و سیل سال ۱۳۴۲ – ۱۹۶۳ در منطقه‌ی میله‌گیرت (میلاجرد) می‌باشد، در مورد وقایع انقلاب سال ۱٩۷۹ است. طبق اطلاعاتی که فرزند وی احمد عاشری می‌دهد، طراحی روی جلد جلد دوم کتاب زشت و زیبا هم انجام شده و آماده‌ی چاپ بود اما به علت تصادف و مرگ ناگهانی شاعر به چاپ نه‌رسید. دست‌نوشته‌های آن هم از بین رفت. گویا شخصی دست‌نوشته‌های جلد دوم  را از احمد عاشری که در آن زمان کودکی خردسال بوده گرفته، اما سال‌ها بعد که وی دنبال کتاب می‌رود، آن شخص منکر ماوقع شده و از پس دادن دست‌نوشته‌ها خودداری کرده است.

رضا اتابکی میلاجردی نویسنده‌ی بیوگرافی علی صفدر آشیرلی (عاشری)، آخرین نسخه‌ی به جا مانده از جلد اول کتاب زشت و زیبا را که احمد عاشری در اختیار وی گذارده و اجازه‌ی انتشار آن در سایت میلاجرد را به او داده بود، در فورماتPDF  در سایت خود منتشر کرده است (منبع مورد استفاده در این مقاله). بنا به اطلاعاتی که رضا اتابکی میلاجردی می‌دهد از صفدر آشیرلی (عاشری) یک نوار کاست هم که در آن اشعار جدیدش از جمله «میله‌گیرت و کوموزان» (میلاجرد و کمیجان)، «گاو و تراکتور»، «عروس و مادر شوهر»، «داماد و مادر زن» را با صدای خود ضبط کرده بود باقی مانده است. رضا اتابکی میلاجردی در سال ۱۳۸۹ اعلام کرده بود که او در آینده‌ی نزدیک فایل صوتی کاست مذکور و شعرهای آن را هم در سایت خود قرار خواهد داد. 

۳-صفدر آشیرلی (عاشری) در شعر «بایرام موبارک‌له‌ر» پرشور، متعهد و شدیداً اجتماعی است. به ویژه اعتراض و خشم وی در برابر بی‌عدالتی و ظلمی که در دوره‌ی پهلوی دوم بر اجتماع روا می‌شد قابل توجه است. صمیمیت، نگاه خوش‌بینانه و بیان طنزآلود از دیگر ویژه‌گی‌های شعر اوست. زبان شعر تورکی صفدر آشیرلی (عاشری) ، علی رغم کاربرد ترکیبات و کلمات فارسی بسیار، سهل، روان و مردمی است. وی خود می‌گوید:

«صفدرِ شیرین‌سخن، یاز، یازماغین اولماز هدر

یازارام حق سؤزو تا نورِ بصر صاحبی‌یه‌م

شاعرم، سؤز یازارام. یاخچی اثر صاحبی‌یه‌م»

و

«میرزه صفد‌ر، نه خبر وار بئیله فریاد ائدیرسه‌ن

شاعیر اولوپ شعر یازیرسان، بیزله‌ری شاد ائدیرسه‌ن

دوست‌لاری گولدورورسه‌ن، دوشمانی ناشاد ائدیرسه‌ن

پس اینشاللاه بیر کیتاب یاز، وئر چاپا، خلق اوخوسون

ائشیده‌ن چوخ خوشو گه‌لسه، سه‌نه جه‌کئت توخوسون»

صفدر آشیرلی (عاشری) شاعری مستعد و توانا بود. او خیلی زودتر از دیگران، وارد دنیای شاعری شد و خیلی زودتر از دیگران هم آن را ترک کرد. فقدان وی ضایعه‌ای بزرگ برای شعر و ادبیات تورکی به ویژه در بخش جنوبی تورک‌ایلی است:

«قصّه اتماما یئت[مه]یپ ائی صفدرِ اهلِ اراک» .....